دارو خوردن یکی از مهم ترین مسایلی است که در دوران بارداری دغدغه ی خیلی از مادران است.
در مواقعی که به دلیل بیماری نیاز به مصرف دارو ایجاد می شود، زنان باردار باید با دقت داروی مناسب و مجاز در این دوران را با تجویز پزشک مصرف کنند.
در مطلب قبلی ما درباره ی داروهای ایمن و بدون خطر در بارداری صحبت کردیم. در این مقاله به داروهای غیر مجاز و خطرناک می پردازیم.
داروهای ممنوع و غیرمجاز در بارداری
در دوران بارداری از مصرف داروهای زیر خودداری کنید:
بازدارنده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (Angiotensin-converting enzyme (ACE) inhibitors)
که برای فشار خون بالا و نارسایی قلب تجویز می شوند، می توانند منجر به سقط جنین یا نقص عضو در بچه شوند.
داروی ضد احتقان پزودوافدرین (pseudoephedrine) و فنیل افرین (phenylephrine)
با نام های تجاری نظیر سودافد (Sudafed)، دی کوئیل (DayQuil) و کلاریتین-دی (Claritin-D)، خصوصا در سه ماهه ی اول بارداری ممکن است منجر به بروز نارسایی دیواره ی شکمی یا اختلال در گردش خون به جفت گردند- با این حال برخی از پزشکان، این دارو را به مقدار کم برای سه ماهه ی دوم و سوم بارداری تجویز می کنند. همچنین از مصرف داروهای سرماخوردگی و ضدسرفه ی حاوی الکل یا داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی خودداری کنید.
ايزوترتينوئين (آکوتان)
که برای درمان جوش های کیستی استفاده می شود ممکن است خطر سقط جنین و بروز نارسایی های مغزی در بچه را افزایش دهند.
متوترکسات (Methotrexate)
که برای درمان پسوریازیس و روماتیسم مفصلی به کار می رود، می تواند خطر سقط جنین و نارسایی های هنگام تولد را افزایش دهد.
ناپروکسن (Aleve)
یک داروی ضدالتهاب غیراستروئیدی است که مصرف آن در دوران بارداری به هیچ عنوان توصیه نمی شود. استفاده از این دارو در سه ماهه ی اول و دوم بارداری، خطر سقط جنین و بروز نارسایی های هنگام تولد را افزایش می دهد. مصرف آن در سه ماهه ی سوم، می تواند منجر به کاهش مایع آمنیوتیک یا پرفشاری ریوی (فشار خون بالا در ریه های جنین) شود.
اسپری های نازال بینی با بنیان غیراستروئیدی و حاوی اوزیمتازولین (Afrin) جز با دستور مستقیم پزشک، معمولا مجاز نیستند. برخی از پزشکان به هیچ عنوان این اسپری ها را تجویز نمی کنند و اگر هم تجویز کنند، مصرف دارو فقط برای یک مدت زمانی محدود (یک روز یا دو روز) و بعد از سه ماهه ی اول صورت می گیرد.
والپروئيك اسيد (Valproic acid)
که برای درمان صرع، اختلال دو قطبی و گاهی میگرن استفاده می شود، می تواند منجر به بروز نارسایی های مادرزادی نظیر نارسایی قلب یا لب شکری و مشکلات رفتاری و یادگیری شود.
آنتی بیوتیک ها در دوران بارداری
آنتی بیوتیک ها زمانی که برای درمان عفونت های باکتریایی مورد استفاده قرار می گیرند، بسیار مفید هستند و به معنای واقعی جان انسان را نجات می دهند. اگر در دوران بارداری پزشک برای تان آنتی بیوتیک تجویز کند به این معناست که عفونتی که این دارو درمان می کند بسیار خطرناک تر از عوارض جانبیِ احتمالی دارو است. آنتی بیوتیک هایی که پزشکان در این دوره تجویز می کنند، عموما از خانواده ی پنی سیلین یا اریترومیسین است.
با این حال، در صورتی که در مصرف آنتی بیوتیک زیاه روی شود و در مواقع غیر ضروری مورد استفاده قرار گیرند سبب بروز بیماری های عفونی مقاوم در برابر آنتی بیوتیک می شوند. مواردی که باید در خصوص مصرف آنتی بیوتیک ها به یاد داشته باشید:
آنتی بیوتیک ها تنها برای درمان عفونت های باکتریایی استفاده می شوند؛ یعنی برای درمان عفونت های ویروسی نظیر سرماخوردگی و آنفولانزا کاربردی ندارند.
آنتی بیوتیک بی خطر است؟
مصرف بسیاری از آنتی بیوتیک ها در دوران بارداری بی خطر است. بنابراین اگر پزشک برای درمان عفونت مجرای ادراری برای تان آنتی بیوتیک تجویز کرد، در مصرف آن تردید نداشته باشید.
هر گونه عفونت به نوع و میزان خاصی آنتی بیوتیک نیاز دارد. به این معنی که هر بار برای هر بیماری باید نسخه ی جدید دریافت کنید و آنتی بیوتیک های باقی مانده از دفعه ی پیش را بیرون بریزید.
آنتی بیوتیک ها را دقیقا طبق نسخه ی پزشک مصرف کنید تا مطمئن باشید که این دارو به خوبی کار خودش را انجام می دهد. هیچ وقت تنها به این دلیل که علائم بیماری تان بهتر شده است، یکی از وعده های دارو را جا نیندازید یا مصرف آن را قطع نکنید.
آنتی بیوتیک را تنها در صورتی مصرف کنید که توسط پزشکی تجویز شده باشد که از بارداری تان اطلاع دارد.
در مورد مصرف پروبیوتیک برای تقویت باکتری های مفید در بدن تان با پزشک خود مشورت کنید. در صورت امکان سعی کنید که پروبیوتیک و آنتی بیوتیک را با رعایت فاصله ی زمانی مصرف کنید.
یکی از آنتی بیوتیک هایی که باید حتما از خوردن آن اجتناب کنید، تتراسیکلین (tetracycline) است. این دارو که عموما برای درمان جوش و آکنه استفاده می شود می تواند منجر به سقط جنین و بروز نارسایی های هنگام تولد خفیف در جنین و نیز سبب کلسیفیکاسیون (تجمع کلسیم) اتسخوان ها و دندان های بچه گردد. (در واقع این دارو ممکن است سبب سیاهی دائمی دندان ها و کاهش رشد برخی استخوان های بچه شود، البته پس از قطع دارو بافت استخوانی به حالت اولیه اش بر می گردد).
تحقیقات حاکی از آن است که برخی گونه های آنتی بیوتیک، خطر سقط جنین و بروز نارسایی هنگام تولد در بچه را افزایش می دهند. با این حال، این خطر بسیار کم است و بیماری عفونی مادر که با آنتی بیوتیک مورد مداوا قرار گرفته است بیشتر از داروهای مصرفی می توانسته سبب سقط جنین شود.
به یاد داشته باشید که گرچه مصرف آنتی بیوتیک بدون تجویز پزشک و در مواقع غیر ضروری (نظیر مواقعی که عفونت ویروسی مثل سرماخوردگی دارید) کار هوشمندانه ای نیست و نباید انجام گیرد اما در موارد استفاده ی درست، آنتی بیوتیک ها برای سلامت خود و فرزندتان داروهایی حیاتی به شمار می آیند و حتی گاهی جان تان را نجات می دهند. اگر پزشک برای تان آنتی بیوتیک تجویز کرده است و شما در مورد مصرفش نگران هستید، در خصوص فواید و مضرات احتمالی آن با پزشک صحبت کنید و از او مشورت بخواهید.
روش مصرف بی خطر داروها
اگرچه ممکن است قبلا این حرف را شنیده باشید اما باز هم ارزش تکرار را دارد: هرگز بدون مشورت با پزشک، هیچ دارو، مکمل یا درمان گیاهی را به کار نبرید. موارد دیگری که باید در نظر داشته باشید:
اطمینان حاصل کنید که تمام متخصصینی که به آن ها مراجعه می کنید از بارداری تان مطلع باشند. همیشه، به هر پزشکی که مراجعه می کنید، بارداری تان را اطلاع بدهید و او را در جریان داروهایی (نظیر آنتی بیوتیک) که قبلا برای تان تجویز شده است، قرار دهید.
در مورد داروهایی که مصرف می کنید با پزشک خود مشورت کنید
داروها در دوران بارداری سوخت و ساز متفاوتی پیدا می کنند، پس حتما با پزشک خود مشورت کنید که آیا به دلیل بارداری به افزایش میزان مصرف دارو نیازی هست یا نه. همچنین اگر برای درمان یک بیماری مزمن دارو مصرف می کنید باید حتما پزشک را در جریان قرار دهید تا تغییرات و هماهنگی های لازم را اعمال کند.
برای نمونه، اگر برای رفع حالت تهوع صبحگاهی قرص مصرف می کنید، ممکن است پزشک از شما بخواهد که قرص را به جای صبح، شب بخورید تا از احتمال بالا آوردن آن کاسته شود. یا اگر، اگر با شکم خالی دارو مصرف کرده اید (اولین کار بعد از بیدار شدن)، با پزشک صحبت کنید که آیا می توانید اول، شیاف ضد تهوع استفاده کنید یا نه.
از دارو بیشترین بهره را ببرید
با پزشک در مورد راه هایی که می توان فواید دارو را بهینه و مضرات آن را برای خود و فرزندتان به کمترین حد ممکن رساند، مشورت کنید. برای مثال، ممکن است بهتر باشد که قرص سرماخوردگی را شب مصرف کنید که به بهبود خواب تان هم کمک کند. یا برای نمونه شاید این امکان وجود داشته باشد که میزان مصرف دارو را برای مدتی کوتاه کاهش دهید و باز هم به نتایج درمانی مطلوب دست پیدا کنید.
جزئی ترین اطلاعات مربوط به دارو را بدانید
دقت کنید که هر دارو چند دفعه و کی باید مصرف شود، چگونه و کجا باید نگهداری گردد؛ همچنین اینکه هنگام مصرف یک داروی خاص، از مصرف همزمان چه داروها، غذاها و نوشیدنی هایی باید خودداری کنید. پزشک یا متخصص تان می تواند در این خصوص راهنمایی تان کند.
از شکل ظاهری دارو آگاه باشید
برچسب روی قوطی دارو را بخوانید و دقیق بررسی کنید تا مطمئن شوید که این همان دارویی است که پزشک برای تان تجویز کرده است. مثلا اگر به جای دارویی با نام تجاری خاص، یک داروی ژنریک به شما داده شده است و از صحت دارو مطمئن نیستید، ابتدا با پزشک یا متخصص خود مشورت کنید.
برچسب های دارو را دو بار چک کنید
بسیاری از داروهای بدون نسخه حاوی چندین ماده ی موثره هستند که ممکن است برخی از آن ها برای بارداری بی خطر و برخی دیگر نباشند. افزون بر این، زمانی که از چند دارو برای درمان بیماری ها و مشکلات مختلف استفاده می کنید، ممکن است به طور تصادفی از یک ماده ی تشکیل دهنده ی خاص (برای مثال، استامینوفن) دو برابر میزان مصرفی مجاز دریافت کنید.
مسایل مخصوص بیمار را به خوبی مطالعه کنید
برگه ی اطلاعات دارو به شما کمک می کند که از چگونگی کارکرد دارو، خطرات احتمالی و عوارض جانبی احتمالی آن مطلع گردید. از پزشک خود در مورد عوارض جانبی که ممکن است دارو در پی داشته باشد سوال کنید تا در صورت بروز هر یک از آن ها، سریع با او تماس بگیرید.
دارو را دقیقا طبق دستور پزشک مصرف کنید
هرگز پیش از مشورت با پزشک، میزان مصرف تعیین شده را تغییر ندهید، وعده های دارو را جا نیندازید و مصرف آن را متوقف نکنید.
دارو رد و بدل نکنید
هرگز از داروهای دیگران، که برای خودتان تجویز نشده است، استفاده نکنید و به دیگران هم از داروهای خودتان ندهید.
باز هم یادآور می شویم که اگر در مورد زمان و نحوه ی مصرف داروها سوالی دارید، ابتدا با پزشک خود مشورت کنید.
سردرآوردن از برچسب های دارو
سیستم برچسب های دارویی تایید شده توسط اتحادیه غذا و دارو (FDA)، اطلاعات کاملی را به صورت خلاصه در مورد تاثیرات دارو بر زنان باردار، شیرده و آن هایی که قصد بارداری دارند، ارائه می کند. این برچسب به زنان باردار و مادران شیرده کمک می کند تا از اثرات که دارویی که برایشان تجویز شده است، درک بهتری داشته باشند.
بخش مربوط به بارداری، میزان احتمال بروز و شدت ناهنجاری های رشدی در جنین در اثر استفاده از دارو را نشان می دهد. در این بخش اطلاعات در مورد زمانی که دارو باید تجویز شود، عوارض جانبی، اطلاعات مربوط به آزمایشات بالینی، نحوه ی استفاده در دوران بارداری و زایمان و در صورت امکان، راه های درمانی که می توان جایگزین دارو کرد، معرفی می شوند.
بخش مربوط به شیردهی در این خصوص است که چه مقدار از داروی مذکور وارد شیر مادر می گردد؛ میزان دارویی که جنین در اثر استفاده ی مادر از دارو دریافت می کند به صورت تخمینی ذکر می شود؛ همچنین به اطلاعات لازم در خصوص عوارض جانبی دارو بر کودک؛ و نحوه ی کمینه سازی تاثیر منفی دارو بر کودک اشاره دارد.
بخش مخصوص به افرادی که قصد بارداری دارند، تاثیراتی که دارو ممکن است بر پیشگیری، تست های بارداری و ناباروری داشته باشد را توضیح می دهد. همچنین به مواردی که باید در هنگام مصرف دارو رعایت کرد نیز اشاره دارد.
باز هم سوالی برای تان باقی مانده است؟ مثل همیشه، توصیه می کنیم که با پزشک خود مشورت کنید.
منبع: www.whattoexpect.com
مترجم: ملوک دانشمند
