سرخک در نوزادان و کودکان

اگر کودک خود را با واکسن سرخک، اوریون و سرخچه (MMR) واکسینه کرده باشید، احتمال ابتلا به سرخک در کودک شما بسیار کم است.

MMR یک واکسن دو مرحله ای است و طبق برنامه واکسیناسیون، در یک سالگی باید نوبت اول از واکسن MMR به کودک تزریق شود. این واکسن برای محافظت کودکان در برابر سرخک تا حدود 90 درصد موثر است و هچنین باعث محافظت کودک در برابر اوریون و سرخچه نیز می شود. نوبت دوم از واکسن MMR در سن سه سال و 4 ماه تا قبل از رفتن به مدرسه تزریق می شود. و به این ترتیب 95 درصد از کودکان در برابر سرخک محافظت می شوند.

سرخک چیست؟

سرخک نوعی بیماری عفونی حاد است که به وسیله ی ویروس روبئولا ایجاد می شود. هنگامی که فرد مبتلا به سرخک، سرفه یا عطسه می کند، قطرات کوچکی که محتوی این ویروس هستند در هوا پخش می شوند. این قطرات برای چند ساعت در هوا یا سطوح مختلف، فعال می مانند. اگر کودک با این قطره ها تماس پیدا کند، می تواند آلوده به این ویروس شود.

اگر کودک شما با فرد مبتلا به سرخک به مدت 15 دقیقه در یک اتاق باشد یا ارتباط رو در رو با او داشته باشد، همین کافی است تا کودک شما مبتلا به سرخک شود. ممکن است اصلا متوجه نباشید که یک فرد مبتلا به سرخک در نزدیکی شما وجود دارد، مثلا هنگامی که در مطب دکتر و در سالن انتظار نشسته اید یا در بخش اورژانس بیمارستان هستید. در این حالت، اگر کودک شما واکسینه نشده باشد یا قبلا سرخک نگرفته باشد، این احتمال وجود دارد که با قرار گرفتن در معرض ویروس سرخک، به این بیماری مبتلا شود. طبق آمار 9 کودک از هر ده کودکی که با ویروس سرخک تماس پیدا می کنند، مبتلا به این بیماری می شوند.

علائم و نشانه های سرخک

علایم اولیه سرخک، شبیه علایم سرماخوردگی است، که این علایم عبارتند از:

• آبریزش بینی
• تب
• سرفه
• درد، قرمزی و تورم چشم ها

علایم اولیه ای که نشان می دهند کودک، مبتلا به سرخک شده است، وجود لک های کوچک به رنگ خاکستری-سفید در داخل دهان کودک است که این لک ها شبیه دانه های شن یا نمک هستند.

دو تا چهار روز پس از بروز علایم اولیه، لک هایی به رنگ قرمز-قهوه ای ایجاد می شوند. این لک ها ابتدا روی سر و بالای گردن کودک، خود را نشان می دهند و سپس در نقاط مختلف بدن ظاهر می شوند. با ظاهر شدن لک ها، ممکن است درجه ی تب کودک به 40 درجه سانتیگراد نیز برسد. برای سنجش میزان دمای بدن نوزاد می توانید از انواع تب سنج استفاده کنید.

لک ها در تمام نقاط بدن ظاهر می شوند و سطح پوست به یک سطح ناهموار تبدیل می شود. ممکن است جای لک ها کمی خارش داشته باشند و حدود 5 روز طول خواهد کشید تا لک ها کم کم از بین بروند. با از بین رفتن لک ها، رنگ آن ها قهوه ای شده و پوست بدن کودک خشک و پوسته پوسته می شود.

علائم احتمالی سرخک

همواره با ظاهر شدن لک ها، ممکن است کودک علایم زیر را نیز داشته باشد:

• خستگی و کج خلقی
• احساس درد در عضلات
• از دست دادن اشتها و نخوردن غذا
• سرفه ی شدید که ممکن است سبب شب بیداری کودک شود

اقدامات لازم در صورت ابتلای کودک به سرخک قبل از تزریق واکسن MMR

اگر واکسن MMR به کودک تزریق نشده باشد و کودک در معرض سرخک باشد یا در محل زندگی او سرخک شیوع داشته باشد، باید با پزشک کودک تماس بگیرید.

پزشک در مورد آن از شما سوال می پرسد. پزشکان موظفند تا در صورت شاهده ی فرد مبتلا به سرخک، آن را به دولت گزارش کنند.

پس از ورود ویروس سرخک به بدن، حدود 10 روز طول می کشد تا علایم این بیماری ظاهر شوند. به مدت زمان بین ورود عامل بیماری زا به بدن تا ظهور نشانه های بیماری، دوره ی نهفتگی یا اینکوباسیون گفته میشود و بنابراین دوره ی نهفتگی سرخک حدود 10 روز است.

اگر درمان کودک مبتلا به سرخک در اوایل دوره ی نهفتگی آغاز شود، نتیجه ی بهتری خواهد داشت. بنابراین پس از قرار گرفتن کودک در معرض ویروس سرخک، باید ظرف مدت سه روز (72 ساعت) او را نزد پزشک ببرید.

برای جلوگیری از انتشار ویروس سرخک، ممکن است پزشک کودک شما را در اتاق جداگانه ای معاینه کند یا از شما بخواهد تا در ساعات آخر روز کاری به مطب مراجعه کنید.

انواع درمان سرخک

بسته به سن کودک، درمان او نیز متفاوت خواهد بود.

در نوزادان با سن کمتر از شش ماه

پزشک می تواند ماده ای به نام ایمونوگلوبین طبیعی انسانی (HNIG) را به صورت مصرف تزریقی، برای کودک شما تجویز کند. HNIG برای مدت کوتاهی آنتی بادی های سرخک را در بدن افزایش داده و باعث کاهش شدت علایم سرخک می شود.

نوزادان در این رده ی سنی، هنوز مقداری از آنتی بادی های سرخک مادر را از زمانی که در رحم مادر بودند، در سیستم بدنی خود نگه داشته اند. این آنتی بادی های ارثی به اندازه ی کافی قدرت ندارند که کودک را از ابتلا به سرخک در امان نگه دارند، اما با این حال می توانند با MMR تداخل داشته باشند. به همین دلیل است که برای نوزادانی که در این رده ی سنی قرار دارند، واکسن MMR تزریق نمی شود.

در نوزادان با سن بین شش تا هشت ماه

درمان این نوزادان بستگی به این دارد که تا چه اندازه در معرض ویروس بوده اند.

اگر کودک با یک شخص مبتلا به سرخک در یک اتاق بوده باشد، HNIG به کودک تزریق می شود. HNIG بهترین درمان برای کودکانی است که در این سن قرار داشته و خطر ابتلا به سرخک در آن ها بالا است.

اگر بیماری سرخک در محل زندگی کودک شایع شده باشد، ولی کودک در معرض مستقیم این ویروس قرار نگرفته باشد، از تزریق واکسن MMR به کودک استفاده می شود.

در نوزادان با سن نه ماه و بیشتر

پزشک می تواند واکسن MMR را برای کودک تزریق کند، و بهتر است پس از این که کودک در معرض ویروس قرار گرفت، تا سه روز این واکسن تزریق شود.

در صورتی که کودک زودتر از موعد مقرر به دنیا آمده باشد نیز می توان قبل از شش ماهگی HNIG و پس از شش ماهگی MMR را به او تزریق کرد.

اگر کودک مبتلا به سرخک شده باشد یا واکسن MMR را قبل از برنامه ی زمان بندی دریافت کرده باشد، باز هم باید در 13 ماهگی و طبق برنامه واکسیناسیون، واکسن MMR به کودک تزریق شود.

13 ماهگی مناسب ترین سن برای دریافت واکسن MMR است، چرا که در این سن آنتی بادی هایی که از مادر به ارث برده بود، در بدن کودک از بین می روند.

چگونگی مراقبت از کودک مبتلا به سرخک

هنگامی که علایم سرخک در کودک ظاهر شد، بهترین کاری که می توانید انجام دهید این است که کودک را در شرایطی نگه دارید که احساس راحتی داشته باشد و دوره ی بیماری را طی کند. سرخک نوعی ویروس است و بنابراین با آنتی بیوتیک درمان نمی شود. ظرف مدت یک هفته یا بیشتر باید کودک بهبود یابد.

در ادامه فهرستی از کارهایی که برای راحتی بیشتر کودک و سرعت بخشیدن به بهبود او می توانید انجام دهید، بیان می کنیم:

• سعی کنید شرایطی را مهیا نمایید که کودک استراحت زیادی داشته باشد.
• تا حداقل چهار روز پس از ظاهر شدن لک ها، کودک خود را از مهد کودک و کودکان دیگر، دور نگه دارید.
• سعی کنید تا کودک دچار کم آبی نشود. کودک باید مقدار زیادی شیر مادر را بخورد و اگر از شیر خشک تغذیه می کند باید در کنار تغذیه ی معمول خود، آب جوشانده شده ی سرد نیز به او بدهید.
• برای تسکین درد و کاهش تب، می توانید به کودک پاراستامول مخصوص نوزادان یا ایبوپروفن مخصوص نوزادان بدهید. اگر کودک پس از هفته ی 37 بارداری به دنیا آمده باشد و وزن او بیشتر از 4 کیلوگرم باشد، می توانید از دو ماهگی به او پاراستامول مخصوص نوزادان را بدهید. در صورتی که وزن کودک حداقل 5 کیلوگرم باشد، از پایان سه ماهگی به بعد می توانید به او ایبوپروفن مخصوصا نوزادان بدهید. در مورد مقدار مصرف این داروها باید از پزشک کودک سوال کنید.
• برای رفع سرفه ی کودک، یک کاسه آب در حال بخار شدن را در اتاق کودک قرار دهید تا ایجاد رطوبت کند. داروهای رفع سرفه هیچ اثری نداشته و حتی ممکن است عوارض جانبی مانند واکنش آلرژیک را نیز به همراه داشته باشد. اگر سن کودک شما بیشتر از یک سال باشد، می توانید یک قاشق آب لیمو را با دو قاشق عسل مخلوط کرده و به او بدهید.
• اگر کودک به علت گرفتگی بینی، در خوردن و آشامیدن مشکل داشته باشد، می توانید از قطره ی بینی سالین استفاده کنید. اگر این قطره ها باعث ناراحتی کودک شود، بهتر است از آن ها استفاده نکنید.

عوارض سرخک

بیشتر نوزادان و کودکان بدون هیچ عارضه ای، بیماری سرخک را پشت سر می گذارند. با این حال، عوارض این بیماری شایع است. سرخک در کودکی که در سن 15 سالگی به سرخک مبتلا شده است، می تواند عوارض ایجاد کند، و نوزادان کمتر از یک سال نیز آسیب پذیر تر هستند.

اگر کودک هر کدام از عوارض ناشی از سرخک را داشته باشد، باید به پزشک مراجعه کنید. این عوارض عبارتند از:

• اسهال
• استفراغ
• عفونت گوش
• عفونت چشم
• تورم گلو (لارنژیت)
• عفونت در قفسه سینه و سیستم تنفسی مانند برونشیت، کروپ یا پنومونی

این عوارض شایع، می توانند به یک مسئله ی جدی تبدیل شوند، بنابراین باید با دقت از کودک خود مراقبت کنید. اگر به نظرتان تنفس کودک دردناک شده و برای نفس کشیدن تقلا می کند یا موقع سرفه کردن، خون بالا می آورد، باید بلافاصله او را به بخش اورژانس بیمارستان ببرید.

تشنج ناشی از تب یا حمله ی تشنجی نیز در کودکان مبتلا به سرخک، شایع است. در این حالت نیز باید بی درنگ کودک خود را به بخش اورژانس بیمارستان ببرید.

سرخک ندرتا می تواند سیستم عصبی و به خصوص اعصاب و عضلات چشم، غشای مغزی و نخاع (که منجر به مننژیت می شود) و مغز (که منجر به انسفالیت می شود) را آلوده کند.

عفونت سیستم عصبی از موارد اضطراری پزشکی است. اگر کودک لک هایی دارد که محو نمی شوند، سست به نظر می رسد و مثل همیشه نیست، باید او را به بیمارستان منتقل کنید.

منبع: www.babycentre.co.uk