دیابت بارداری همانگونه که از نامش مشخص است در طول دوران بارداری ایجاد می شود و مانند انواع دیگر دیابت، بر روی نحوه ی استفاده سلول ها از قند (گلوکز) تاثیر می گذارد. دیابت بارداری باعث بالا رفتن قند خون می شود و در نتیجه می تواند دوران بارداری و سلامت کودک را تحت تاثیر قرار دهد.
هر گونه عارضه در دوران بارداری نگران کننده است ولی خبر خوب این است که زنان باردار می توانند با مصرف غذاهای سالم، ورزش و در صورت لزوم مصرف دارو، دیابت بارداری خود را کنترل کنند. کنترل قند خون از زایمان دشوار جلوگیری کرده و باعث سلامت مادر و کودک خواهد شد.
در دیابت بارداری، معمولا بعد از زایمان سطح قند خون به حالت طبیعی باز می گردد. اما در صورت ابتلا به دیابت بارداری، احتمال ابتلا به دیابت نوع 2 نیز وجود دارد و باید قند خون تحت نظر پزشک مدیریت و کنترل شود.
علائم دیابت بارداری
دیابت بارداری در بیشتر زنان، علایم و نشانه های قابل توجهی را ایجاد نمی کند.
چه موقع باید به پزشک مراجعه کنید؟
بهتر است از همان زمانی که قصد بارداری دارید، تحت نظر پزشک باشید تا پزشک شما، خطر ابتلا به دیابت بارداری شما را به عنوان بخشی از مراقبت های بارداری ارزیابی کند. در صورت داشتن دیابت بارداری، به چکاپ های بیشتری نیاز خواهید داشت. در طول سه ماهه آخر بارداری احتمال ابتلا به دیابت بارداری بیشتر است.
در صورت تشخیص دیابت بارداری، ممکن است پزشک معالج شما، شما را به متخصصان دیگری مانند متخصص غدد درون ریز، متخصص تغذیه یا مربی دیابتی معرفی کند تا بتوانید با کمک آن ها سطح قند خون خود را در طول دوران بارداری کنترل کنید.
برای اطمینان از این که پس از تولد نوزاد، سطح قند خون به حالت عادی برگشته است، باید سطح قند خون شما پس از زایمان و همچنین شش هفته بعد نیز مورد آزمایش قرار گیرد. در صورت داشتن دیابت بارداری، بهتر است به صورت مرتب آزمایش قند خون را تکرار کنید.
نتیجه آزمایش قند خونی که پس از زایمان انجام می دهید، تعداد دفعاتی که باید قند خون خود را مورد آزمایش قرار دهید مشخص خواهد کرد.
علل ایجاد دیابت بارداری
محققان نمی دانند که علت اصلی ایجاد دیابت بارداری در برخی از زنان چیست. برای اینکه بدانیم دیابت بارداری چگونه ایجاد می شود، بهتر است ابتدا چگونگی تاثیر بارداری بر پردازش گلوکز توسط بدن را مرور کنیم.
بدن انسان هر غذایی را که می خورد، هضم می کند تا قندی را که وارد جریان خون می شد تولید کند. در پاسخ، پانکراس (غده ی بزرگی در پشت معده) انسولین تولید می کند. انسولین هورمونی است که به انتقال گلوکز از جریان خون به سلول های بدن کمک می کند تا گلوکز در سلول های بدن به عنوان انرژی استفاده شود.
در طول دوران بارداری، جفت جنین که کودک شما را به منبع خون شما متصل می کند، سطح بالایی از هورمون های مختلف دیگر را تولید می کند. تقریبا تمامی این هورمون ها باعث تضعیف فعالیت انسولین در سلول ها می شوند و در نتیجه قند خون بالا می رود. اندکی بالا بودن سطح قند خون پس از خوردن وعده های غذایی در دوران بارداری طبیعی است.
با بزرگ شدن جنین، جفت نیز هورمون های مخرب انسولین بیشتری را تولید می کند. در دیابت بارداری، هورمون هایی که جفت تولید می کند، می توانند سطح قند خون را تا جایی بالا ببرند که بر رشد و راحتی زیست در کودک تاثیر بگذارند. دیابت بارداری معمولادر نیمه ی دوم بارداری و گاهی در اوایل هفته بیستم ایجاد می شود.
عوامل افزایش ایجاد دیابت بارداری
هر زن می تواند در دوران بارداری مبتلا به دیابت بارداری شود، اما برخی از زنان در معرض خطر بیشتری هستند. عواملی که احتمال ابتلا به دیابت بارداری را افزایش می دهند عبارتند از:
- بارداری بعد از 25 سالگی: احتمال ابتلا به دیابت بارداری در زنانی که سن آن ها بیشتر از 25 سال باشد، بیشتر است.
- سابقه ی فردی یا خانوادگی: اگر سطح قند خون شما کمی بالا باشد که می تواند نشانه ای از ابتلا به دیابت نوع 2 در آینده باشد یا اگر یکی از خویشاوندان نزدیک شما مانند والدین یا خواهر و برادر شما به دیابت نوع 2 مبتلا باشند، احتمال ابتلا به دیابت بارداری در شما افزایش می یابد. همچنن اگر در بارداری های قبلی مبتلا به دیابت بارداری بوده باشید، اگر نوزادی با وزن بالای 1/4 کیلوگرم به دنیا آورده باشید، یا اگر سابقه مرده زایی غیر منتظره داشته باشید، خطر ابتلا به دیابت بارداری در شما افزایش خواهد یافت.
- اضافه وزن: اگر وزن شما بصورت قابل ملاحظه ای زیاد باشد، به طوری که شاخص توده ی بدنی (BMI) شما 30 یا بیشتر باشد، احتمال ابتلا به دیابت بارداری در شما زیاد است.
- نژاد های غیر از سفید: بنا به دلایل نا معلومی، خطر ابتلا به دیابت بارداری در زنان سیاه پوست، اسپانیایی، آمریکایی هندی یا آسیایی بیشتر است.
عوارض جانبی دیابت بارداری
اکثر زنانی که به دیابت بارداری مبتلا می شوند، نوزادان سالمی به دنیا می آورند. با این حال، اگر دیابت بارداری به دقت کنترل نشود، می تواند منجر به سطح قند خون کنترل نشده شود و مشکلاتی را برای شما و نوزادتان به وجود آورد، برای مثال ممکن است مجبور باشید برای به دنیا آوردن نوزادتان عمل سزارین انجام دهید.
عوارض دیابت بارداری بر نوزاد و جنین
اگر شما مبتلا به دیابت بارداری باشید، ممکن است کودک شما در معرض خطرهای زیر قرار بگیرد:
وزن بیش از حد در زمان تولد
گلوکز اضافی در جریان خون شما از جفت عبور می کند و باعث می شود تا پانکراس نوزاد، انسولین بیشتری تولید کند. این امر منجر به رشد بیش از حد کودک خواهد شد (ماکروزومیا). کودکان بسیار بزرگ (کودکان با بیش از 1/4 کیلوگرم وزن) با احتمال زیادی در کانال تولد با فشار مواجه می شوند، زخم های ناشی از زایمان بیشتری ایجاد می کنند یا طی یک عمل سزارین به دنیا می آیند.
سندروم دیسترس تنفسی و زایمان زودرس
سطح بالای قند خون مادر ممکن است باعث شود تا درد زایمان زودتر از موعد مقرر شروع شده و نوزاد قبل از زمان تعیین شده به دنیا بیاید. یا ممکن است پزشک معالج به خاطر بزرگ بودن کودک، زایمان زودتر از موعد مقرر را توصیه کند.
نوزادان زودرس ممکن است به سندرم دیسترس تنفسی مبتلا شوند و مشکلات تنفسی داشته باشند. کودکان مبتلا به این سندرم، ممکن است تا کامل شدن و قوی تر شدن ریه ها، به کمک های تنفسی نیاز داشته باشند. کودکانی که مادر آن ها به دیابت بارداری مبتلا باشد، ممکن است حتی اگر در موعد مقرر به دنیا آمده باشند نیز به سندرم دیسترس تنفسی دچار شوند.
قند خون پایین (هیپوگلیسمی)
گاهی کودکانی که مادر آن ها مبتلا به دیابت بارداری است، به علت تولید انسولین بالا مدت کمی پس از تولد، دچار قند خون پایین (هیپوگلیسمی) می شوند. موارد شدید هیپوگلیسمی ممکن است تشنج کودک را تحریک کند. تغذیه سریع و گاهی اوقات تزریق وریدی محلول‌های حاوی گلوکزمی تواند سطح قند خون کودک را به حالت طبیعی بازگرداند.
ابتلا به دیابت نوع 2
کودکانی که مادران مبتلا به دیابت بارداری داشته اند، در معرض خطر ابتلا به چاقی و دیابت نوع 2 قرار دارند.
دیابت بارداری اگر درمان نشود، ممکن است به مرگ کودک قبل از تولد یا بلافاصله بعد از تولد منجر شود.
عوارض دیابت بارداری برای مادر
دیابت بارداری ممکن است احتمال خطرات زیر را برای مادران افزایش دهد:
- فشار خون بالا و پره اکلامپسی: دیابت بارداری خطر ابتلا به فشار خون بالا و همچنین پره اکلامپسی را افزایش می دهد. پره اکلامپسی یک عارضه ی جدی بارداری است که باعث فشار خون بالا و علایم دیگری است که می تواند زندگی مادر و نوزاد را تهدید کند.
- دیابت: مادرانی که دیابت بارداری داشته اند، با احتمال بیشتری در بارداری های آتی دچار دیابت بارداری می شوند. همچنین احتمال زیادی وجود دارد که با بالا رفتن سن به دیابت نوع 2 مبتلا شوند. با این حال، انتخاب شیوه ی زندگی سالم مانند خوردن غذاهای سالم و ورزش، می تواند خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را کاهش دهد.
در آن دسته از زنانی که دیابت بارداری داشته اند ولی پس از زایمان به وزن ایده آل خود رسیده اند، کمتر از 1 نفر در 4 نفر به دیابت نوع 2 مبتلا شده اند.
پیشگیری از دیابت بارداری
هیچ روش تضمینی برای پیشگیری از دیابت نوع 2 وجود ندارد، اما بهتر است قبل از بارداری روش های سالم تری را برای زندگی خود اتخاذ کنید. در صورت ابتلا به دیابت بارداری، داشتن زندگی سالم تر می تواند خطر ابتلا به دیابت بارداری را در بارداری های بعدی و همچنین خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را کاهش دهد.
- خوردن غذاهای سالم: غذاهای پر فیبر و کم چرب و کم کالری را انتخاب کنید. میوه ها، سبزیجات و دانه های کامل را بیشتر مصرف کنید و غذاهای متنوعی را برای خوردن انتخاب کنید.
- داشتن فعالیت بدنی: فعالیت های ورزشی قبل و در دوران بارداری می تواند شما را از ابتلا به دیابت بارداری محافظت کند. در بیشتر روزهای هفته 30 دقیقه فعالیت متوسط داشته باشید. ورزش هایی همچون پیاده روی سریع، دوچرخه سواری و شنا را انجام دهید.
اگر نمی توانید 30 دقیقه فعالیت داشته باشید، می توانید آن را به چندین بخش تقسیم کنید. ماشین خود را کمی دورتر از محل کار یا منزل خود پارک کنید، یک ایستگاه جلوتر از مقصد خود از اتوبوس پیاده شوید. این نکته را در نظر داشته باشید که با هر قدمی که برمی دارید سلامتی خود را افزایش می دهید.
- چند کیلو از وزن خود را قبل از بارداری کاهش دهید: کاهش وزن در طول دوران بارداری توصیه نمی شود. اما اگر قصد بارداری داشته باشید، کاهش وزن اضافی قبل از بارداری می تواند به داشتن دوران بارداری سالم تر کمک کند.
- بر تغییرات دائمی در عادات تغذیه ای تمرکز کنید: یادآوری مزایای بلند مدت کاهش وزن اضافی، مانند داشتن قلب سالم تر، داشتن انرژی بیشتر و ارتقای اعتماد به نفس، می تواند انگیزه های بسیار خوبی برای کاهش وزن باشد.
در ادامه می توانید، مطلب تشخیص و درمان دیابت بارداری را بخوانید.
منبع: www.mayoclinic.org
