میگرن در بارداری یک اختلال عصبی شایع است که با علائمی مانند سردردهای مکرر و زیاد به همراه حالت تهوع و حساسیت به نور و صدا و در پاره ای از موارد حساسیت به نوت های بویایی مشخص میشود. این عارضه تعداد زیادی از زنان باردار را درگیر می کند و می تواند بسیار آزاردهنده باشد.
تغییرات هورمونی گستردهای که در دوران بارداری اتفاق می افتند سبب می شوند مدیریت این بیماری برای مادران باردار و البته مراقبان سلامت آن ها در اولویت قرار بگیرد. این مقاله به بررسی تأثیر بارداری بر میگرن، اثرات احتمالی آن بر مادر و جنین و تکنیک های کنترلی موجود می پردازد.
تأثیر بارداری بر میگرن
در این بخش باید بدانیم بارداری چه تاثیری بر میگرن و سردردهای شدید و اذیت کننده دارد؛ از آن جایی که سطح هورمونهایی مانند استروژن و پروژسترون در بارداری افزایش می یابد، بارداری اغلب تأثیر مثبت بر میگرن زنان دارد.
در این میان نوسانات سطح استروژن نیز به نوبه خود تاثیر بالایی روی میگرن دارد و می تواند به خوبی این درد را کاهش دهد. در نتیجه این بی ثباتی هورمونی در دوران بارداری، بهبود قابل توجه تعداد دفعات و شدت سردرد های میگرنی را شاهد هستیم.
بهبود شایع: مطالعات نشان می دهد که حدود ۵۰ تا ۹۰ درصد از زنان مبتلا به میگرن، به ویژه میگرن بدون اورا، در طول بارداری بهتر می شوند یا به طور کلی این مشکل متوقف می شود. بهبودی در سه ماهه ی دوم و سوم بارداری محسوس تر خواهد بود.
میگرن اورا (Aura): این نوع میگرن در دوران بارداری کمتر رو به بهبودی می رود و گاهی متاسفانه در طول بارداری حتی بدتر هم می شود یا برای اولین بار ممکن است مادر باردار آن را در دوران بارداری تجربه کند.
تشدید یا شروع جدید: برخی از زنان ممکن است در طول بارداری به خصوص در سه ماهه ی اول به دلیل عواملی همچون تهوع صبحگاهی، کم آبی بدن یا تغییرات الگوی خواب، افزایش و یا شدت گرفتن حملات میگرن را تجربه کنند که این البته کمتر شایع است. اگر میگرن برای اولین بار در دوران بارداری ظاهر شود، نیازمند مراجعه به پزشک و یادگیری نحوه مدیریت فعال است.
خطرات احتمالی میگرن در بارداری
اختلالات میگرنی می توانند خطرات و عوارض جانبی داشته باشند که در دوران بارداری خود را پررنگ تر نیز نشان میدهند، این عوارض شامل موارد زیر هستند:
اختلالات فشار خون بارداری (Hypertensive Disorders of Pregnancy): میگرن، به ویژه میگرن با اورا، با افزایش خطر فشار خون حاملگی (Gestational Hypertension) و پرهاکلامپسی (Pre-eclampsia) مرتبط است. مکانیسم دقیق این ارتباط هنوز کاملاً مشخص نیست، اما ممکن است از طریق ویژگیهای پاتوفیزیولوژیک مشترک مانند التهاب، اختلال عملکرد اندوتلیال و فعال شدن پلاکتها باشد. به عنوان مثال، برخی مطالعات نشان داده اند که سابقه میگرن قبل از بارداری با حدود ۱۷ تا ۴۰ درصد افزایش خطر پرهاکلامپسی همراه است.
زایمان زودرس (Preterm Birth) : خطر زایمان زودرس (تولد قبل از هفته ۳۷ بارداری) و تولد نوزاد با وزن کم در زنانی که سابقه میگرن دارند، اندکی بالاتر گزارش شده است.
سایر عوارض: برخی تحقیقات همچنین ارتباطاتی را با افزایش خطر سقط جنین و سکته مغزی ایسکمیک (به ویژه میگرن با اورا) در دوران بارداری نشان دادهاند، هرچند که این خطرات کلی هنوز نسبتاً پایین هستند.
با توجه به این خطرات، نظارت دقیقتر توسط تیم مراقبتهای بهداشتی برای مادران باردار مبتلا به میگرن، بهویژه آن هایی که میگرن اورا دارند یا حملاتشان در سه ماهه اول ادامه می یابد، توصیه می شود.
اصول مدیریت میگرن در بارداری
مدیریت میگرن در دوران بارداری نیازمند یک رویکرد متعادل و فعال است که هم بر تسکین درد مادر و هم بر به حداقل رساندن خطرات احتمالی برای جنین متمرکز باشد. در درجه اول، تمرکز بر درمانهای غیردارویی و تغییرات سبک زندگی اولویت ماست.
رویکردهای غیردارویی میگرن در بارداری
با توجه به محدودیتها و نگرانیها در مورد ایمنی داروها، درمانهای غیردارویی نقش حیاتی در مدیریت میگرن در بارداری دارند.
تغییرات سبک زندگی:
شناسایی و اجتناب از محرکها: تلاش برای شناسایی و دوری از محرکهای غذایی (مانند کافئین زیاد، شکلات، پنیر کهنه) یا محرک های محیطی (مانند محیط های شلوغ، قرارگیری در معرض آلودگی های صوتی و بویایی) بخشی از اولین گام ها برای بهبود وضعیت زیستی مادر باردار به حساب می آید.
بهداشت خواب: تنظیم و حفظ یک برنامه خواب منظم و کافی (۷ تا ۹ ساعت خواب مفید).
هیدراتاسیون و تغذیه: نوشیدن آب کافی و اجتناب از گرسنگی از طریق مصرف وعدههای غذایی کوچک، پرانرژی و مکرر.
مدیریت استرس: استفاده از تکنیکهای تمدد اعصاب مانند مدیتیشن، یوگا یا تمرینات تنفسی عمیق.
روش های درمان میگرن در بارداری
بیوفیدبک (Biofeedback) و ریلکسیشن: براساس مطالعات انجام شده، استفاده از تکنیک های بیوفیدبک می تواند نقش موثری را در کاهش میگرن در بارداری ایفا کند.
طب سوزنی (Acupuncture): بهره مندی از طب سوزنی با تکنیک های متفاوت و تخصصی آن و تحت نظر افرادی حاذق میتواند به پیشگیری، کاهش و بهبود میگرن در بارداری کمک کند.
کمپرس سرد: با استفاده از کمپرس سرد در هنگام شروع اولین نشانه های بروز درد میگرنی، میتوان میزان حساسیت های عصبی و سیستم انتقالی نورون های حسی را کاهش داد و به دنبال آن از بروز دردهای شدید تا حد مناسبی پیشگیری کرد. دقت داشته باشید که از کمپرس سرد به صورت مستقیم بر روی پیشانی یا گردن و شقیقه های خود استفاده نکنید و حتما آنرا در پارچه ای نخی و نازک قرار دهید تا از نفوذ مستقیم سرما به درون سر جلوگیری کرده باشید.
ماساژ درمانی: یکی دیگر از راهکارهای غیر تهاجمی در کاهش اثرات میگرن و حتی بروز آن در دوران بارداری، استفاده از ماساژ درمانی است. ماساژ اصولی و دقیق نواحی سر، شقیقه ها و گردن و تا حدودی سرشانه ها می تواند از بروز دردهای شدید و افزایش حساسیت به درد جلوگیری کند.
فعالیت های ورزشی سبک: با داشتن یک برنامه ورزشی سبک، منظم، اصولی تحت نظر متخصص می توان به کاهش دفعات و شدت حملات میگرنی کمک کرد. فعالیت های بدنی سبک شامل؛ پیاده روی های منظم، ورزش یوگا بارداری و شنا می شود.
خط آخر درمان میگرن در بارداری
اگر شدت و تعداد حملات میگرنی در مادران باردار به سطحی برسد که به هیچ یک از خطوط درمانی مذکور پاسخ مثبت ندهد و ناتوان کننده و تضعیف کننده باشد با مراجعه به دکتر متخصص میتوان از داروهای سطح A و بی خطر در این دوران استفاده کرد. توجه داشته باشید که مصرف دارو صرفا تحت نظر پزشک متخصص ایمن است و نباید خودسرانه و بدون سنجیدن میزان حاد بودن میگرن، اقدام به دریافت دارو کرد.
میگرن پس از زایمان
با ختم دوران بارداری و شروع دوران پس از زایمان به مرور زمان سطح هورمون استروژن به طرز چشمگیری کاهش پیدا می کند. در کنار این عامل فیزیولوژیکی عوامل محیطی مانند برهم خوردن ریتم خواب، کمبود خواب و افزایش سطح کورتیزول و استرس در مادر، میگرن دوباره عود می کند. این ظهور مجدد معمولا با گذشت چند روز از زایمان و قبل از شروع دوباره سیکل قاعدگی رخ می دهد.
نتیجهگیری مطلب میگرن در بارداری
میگرن در بارداری یکی از عوارض قابل توجه و تا حدودی شایع در میان مادران باردار است که در هر فرد می تواند به صورتی متفاوت خود را نشان دهد. این حملات تا دوران بعد از زایمان و شیردهی نیز با مادر همراه هستند و با تشخیص به موقع و انجام خطوط اول و دوم درمانی که گرایش غیر تهاجمی دارند و با تغییر در سبک زندگی مادر میتوانند تا حدود زیادی کمک کننده باشند، می توان میگرن بارداری را کنترل کرد. استفاده از دارو درمانی صرفا با مشورت و تجویز پزشک امکان پذیر است تا در کنار کنترل این حملات، از حفظ سلامت مادر و جنین اطمینان حاصل کرد.
منابع:
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
https://practicalneurology.com
