مواد غذایی حساسیت زا برای بچه ها موارد زیادی نیست و می توانید با آگاهی از آنها، به بهبود وضعیت سلامتی و آسایش کودک خود کمک کنید.
آلرژی غذایی وضعیتی است که در آن مصرف غذاهای خاص باعث ایجاد مقاومت غیر طبیعی بدن می شود. بررسی ها نشان می دهند که از هر 13 کودک، یک نفر آلرژی غذایی دارد. اگرچه هر ماده ی غذایی ممکن است باعث حساسیت و آلرژی شود؛ اما مواد غذایی که در ادامه ی مطلب معرفی خواهیم کرد عامل 90% از واکنش های آلرژیک هستند.
آلرژی غذایی چیست؟
آلرژی غذایی زمانی اتفاق می افتد که سیستم ایمنی بدن نسبت به پروتئین غذایی واکنش نشان داده و آن را به عنوان یک تهدید تشخیص می دهد. در چنین حالتی بدن آنتی بادی که نوعی پروتئین خونی است و برای تشخیص و مبارزه با عفونت استفاده می شود، ایجاد می کند.
انواع واکنش به مواد غذایی حساسیت زا
آلرژی با واسطه ی ایمونوگلوبولین E (IgE): این نوع آلرژی رایج ترین نوع واکنش آلرژیک است و زمانی اتفاق می افتد که آنتی بادی های IgE مواد شیمیایی مانند هیستامین را برای مبارزه با مهاجم تشخیصی آزاد می کنند. هیستامین باعث ایجاد علایم آلرژی متداول می شود و حتی ممکن است منجر به آنافیلاکسی که تهدید کننده ی زندگی است، شود.
آلرژی با واسطه ی غیر IgE: در این نوع واکنش، سایر قسمت های سیستم ایمنی در برابر تهدید تشخیصی واکنش نشان می دهند. یک واکنش آلرژیک غیر IgE در بیشتر موارد منجر به علایم پوستی یا گوارشی مانند اگزما و سوزش سر دل می شود.
در برخی موارد تشخیص آلرژی های غیر IgE دشوار است؛ چرا که علایم آن ممکن است با علایم عدم تحمل غذایی اشتباه گرفته شود و هیچ آزمایش خونی هم برای تشخیص آن وجود ندارد.
علایم آلرژی غذایی چیست؟
علایم آلرژی غذایی ممکن است چند دقیقه پس از مصرف مواد غذایی حساسیت زا یا چند ساعت و حتی چند روز پس از مصرف این مواد غذایی بروز کند.
این علایم ممکن است شامل موارد زیر باشند:
• تورم زبان، دهان یا صورت
• مشکل در تنفس
• فشار خون پایین
• استفراغ
• اسهال
• درد معده
• کهیر
• بثورات خارش دار
• سرگیجه
• احساس ضعف
• سرفه یا خس خس سینه
• صدای خشن
در موارد شدید، آلرژی غذایی می تواند باعث آنافیلاکسی شود که تهدید کننده ی زندگی است و نیاز به مراقبت فوری پزشکی خواهد داشت. در صورت مشاهده ی هر یک از علایم زیر پس از خوردن غذا، باید بلافاصله تحت مراقبت های اورژانسی قرار بگیرید:
• تورم ناگهانی دهان، لب ها، گلو یا زبان
• جوش های پوستی ناگهانی
• تنگی نفس، خس خس سینه یا نفس نفس زدن
• تنفس بسیار سریع و تند
• مشکل در بلع
• سرگیجه ناگهانی
• رنگ پریدگی یا آبی شدن پوست، زبان یا لب ها
• پاسخگو نبودن بدن، مانند مشکل در بالا بردن سر
• غش
• بیهوشی
مهم ترین مواد غذایی حساسیت زا برای بچه ها
1. شیر گاو
آلرژی به شیر گاو یکی از شایع ترین آلرژی های دوران کودکی است و 2 تا 3 درصد از نوزادان و کودکان نوپا به این نوع آلرژی مبتلا هستند. آلرژی به شیر گاو در حدود 90 در صد از کودکان پس از 3 سالگی از بین می رود و همین امر باعث می شود این نوع آلرژی در بزرگسالان بسیار کمتر دیده شود.
واکنش های آلرژیک نسبت به شیر گاو ممکن است چند دقیقه یا چند ساعت بعد از مصرف شیر بروز کند. تنها درمان آلرژی به شیر گاو، مصرف نکردن تمام غذاها و نوشیدنی هایی است که حاوی شیر گاو هستند، مانند: شیر، پودر شیر، پنیر، کره، مارگارین،ماست، خامه و بستنی.
در نوزادانی که نسبت به شیر گاو آلرژی دارند در صورتی که از شیر مادر تغذیه می کنند، باید شیر گاو از رژیم غذایی مادر حذف شود و اگر از شیر خشک تغذیه می کنند، باید متخصص اطفال شیر خشک مناسبی را که بر پایه ی شیر گاو نیست، تجویز کند.
2. تخم مرغ
حساسیت به تخم مرغ دومین علت شایع آلرژی غذایی در کودکان است. با این حال، آلرژی نسبت به تخم مرغ در 68% از کودکان مبتلا تا سن 16 سالگی از بین می رود.
پروتئین های موجود در سفیده و زرده ی تخم مرغ اندکی با هم تفاوت دارند و به همین دلیل ممکن است فردی به سفیده ی تخم مرغ و فرد دیگری به زرده ی آن آلرژی داشته باشد. با این حال، بیشتر پروتئین هایی که باعث آلرژی می شوند در سفیده ی تخم مرغ یافت می شوند، بنابراین آلرژی به سفیده ی تخم مرغ شایع تر است.
مانند سایر آلرژی ها، درمان آلرژی به تخم مرغ هم حذف آن از رژیم غذایی است ولی همیشه هم نیاز نیست که از خوردن تمام غذاهای حاوی تخم مرغ خودداری کنید.
گرم کردن تخم مرغ ممکن است شکل پروتئین هایی که باعث آلرژی می شوند، تغییر دهد و باعث شود که بدن آنها را به عنوان عوامل تهدید کننده ی زندگی شناسایی نکند. همچنین تحقیقات نشان می دهند که قرار دادن غذاهای حاوی تخم مرغ پخته در رژیم غذایی کودک، می تواند زمان لازم برای غلبه بر این نوع آلرژی را کوتاه کند. با این حال، نتایج متناقضی مشاهده شده است و برای تایید این موضوع نیاز به داده های بیشتری وجود دارد.
در صورتی که به تخم مرغ حساسیت دارید، قبل از خوردن غذاهای حاوی تخم مرغ باید با یک متخصص مراقبت های بهداشتی صحبت کنید؛ چرا که عواقب مصرف تخم مرغ با وجود داشتن آلرژی به آنها می تواند بسیار شدید باشد.
3. آجیل های درختی
آلرژی به آجیل های درختی یک آلرژی غذایی رایج است که حدود 3% از مردم جهان به آن مبتلا هستند.
• بادام برزیلی
• بادام
• بادام هندی
• آجیل ماکادمیا
• پسته
• آجیل کاج
• گردو
در صورتی که به هر نوع آجیل درختی آلرژی دارید، بهتر است از مصرف تمام آجیل های درختی و محصولات غذایی تهیه شده با آنها مانند کره و روغن خودداری کنید. داشتن آلرژی به یک نوع آجیل، احتمال این که به سایر انواع آجیل درختی هم آلرژی داشته باشید، افزایش می دهد.
آلرژی به آجیل درختی به طور معمول یک بیماری مادام العمر است و در کمتر از 10% افراد مبتلا از بین می رود. بررسی ها نشان می دهند که آلرژی به آجیل های درختی عامل نیمی از مرگ و میرهای مرتبط با آنافیلاکسی است. به همین دلیل، توصیه ی اکید می کنیم که در صورت داشتن آلرژی به آجیل درختی، همیشه یک دستگاه تزریق خودکار اپی نفرین همراه خود داشته باشید. این دستگاه به شما امکان می دهد در صورت شروع واکنش آلرژیک شدید، یک تزریق آدرنالین انجام داده و جان خود را نجات دهید.
4. بادام زمینی
آلرژی به بادام زمینی هم مانند آلرژی به آجیل های درختی بسیار رایج است و می تواند باعث واکنش های آلرژیک شدید و بالقوه کشنده شود.
اگرچه بادام زمینی از حبوبات است و متمایز از آجیل های درختی در نظر گرفته می شود؛ اما حدود 40% از افرادی که نسبت به بادام زمینی آلرژی دارند، به حداقل یک آجیل درختی هم آلرژی دارند. آلرژی به بادام زمینی شایع ترین آلرژی در افراد 18 سال و کمتر است. با این حال، این نوع آلرژی در 20% از کودکان مبتلا با ورود به دوران نوجوانی از بین می رود.
اگرچه علت اصلی آلرژی به بادام زمینی ناشناخته است، اما افرادی که سابقه ی خانوادگی آلرژی به بادام زمینی دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا قرار دارند. در سال های گذشته تصور می شد که مصرف بادام زمینی توسط مادران شیرده یا قرار دادن آن در برنامه ی غذایی نوزادانی که به تازگی شروع به خوردن غذاهای جامد کرده اند، می تواند باعث ایجاد آلرژی به این ماده ی غذایی شود، اما تحقیقات نشان می دهند که این کار می تواند نقش حفاظتی داشته باشد. همانند سایر آلرژی ها، تنها راه درمان آلرژی به بادام زمینی خودداری از مصرف بادام زمینی و محصولات حاوی آن است.
5. صدف
آلرژی به صدف به علت حمله ی بدن به پروتئین های آبزیان صدفی ایجاد می شود. نمونه هایی از آبزیان صدفی عبارتند از:
• میگو
• خرچنگ دریایی
• لابستر
• ماهی مرکب
• گوش ماهی
شایع ترین محرک های آلرژی به غذاهای دریایی، پروتئین های تروپومیوزین، آرژنین کیناز و پاروالبومین هستند. علایم آلرژی به صدف به طور معمول خیلی سریع بروز می کنند.
گاهی اوقات، تشخیص آلرژی به غذاهای دریایی از عوارض نامطلوب ناشی از آلاینده های غذاهای دریایی، مانند باکتری ها، ویروس ها یا انگل ها دشوار است؛ چرا که علایم هر دو مشابه هم بوده و هر دو می توانند باعث مشکلات گوارشی مانند استفراغ، اسهال و درد معده شوند. آلرژی به صدف در طول زمان رفع نمی شود، بنابراین بهتر است برای جلوگیری از واکنش آلرژیک، تمام صدف ها را از رژیم غذایی خود حذف کنید.
استنشاق بخارات حاصل از پخت صدف هم ممکن است باعث واکنش آلرژیک در افراد مبتلا به این نوع آلرژی شود. به همین دلیل در صورتی که به صدف آلرژی دارید، بهتر است هنگام پختن غذاهای دریایی از قرار گرفتن در معرض بخارات آن خودداری کنید.
6. گندم
آلرژی به گندم در واقع یک واکنش آلرژیک به یکی از پروتئین های موجود در گندم است. این نوع آلرژی در کودکان شایع تر است و در بیشتر مواقع تا سن 10 سالگی برطرف می شود. آلرژی به گندم ممکن است علایمی شبیه بیماری سلیاک و عدم تحمل غذایی مانند حساسیت به گلوتن غیر سلیاکی ایجاد کند، اما بهتر است بدانید که آلرژی به گندم باعث ایجاد پاسخ ایمنی بدن به یکی از صدها پروتئین موجود در گندم می شود ولی بیماری سلیاک و حساسیت به گلوتن غیر سلیاکی ناشی از واکنش غیر طبیعی به گلوتن که یک پروتئین خاص است و در گندم هم یافت می شود، است.
واکنش های آلرژیک به پروتئین می توانند شدید و گاهی کشنده باشند. بیماری سلیاک هم در صورت عدم تشخیص می تواند کشنده باشد؛ اگرچه این اتفاق نادر است و بیشتر افراد می توانند به راحتی از گلوتن اجتناب کنند.
افراد مبتلا به بیماری سلیاک یا حساسیت به گلوتن غیر سلیاکی باید از مصرف گندم و سایر غلات حاوی پروتئین گلوتن دوری کنند، اما افرادی که به گندم آلرژی دارند فقط باید از خوردن گندم اجتناب کنند و می توانند گلوتن سایر غلات را تحمل کنند.
7. سویا
آلرژی سویا به واسطه ی پروتئینی که در سویا یا محصولات حاوی سویا مانند شیر سویا یا سس سویا وجود دارد، ایجاد می شود.
این آلرژی حدود 5/0% از کودکان را تحت تأثیر قرار می دهد و بیشتر در نوزادان و کودکان زیر 3 سال دیده می شود. آلرژی سویا در 70% کودکان با گذشت زمان از بین می رود.
تعداد کمی از نوزادانی که به شیر گاو آلرژی دارند، به سویا هم آلرژی دارند. علایم این آلرژی می تواند از خارش و سوزش دهان و آبریزش بینی تا بثورات پوستی و آسم یا مشکلات تنفسی متغیر باشد. در موارد نادر، آلرژی به سویا ممکن است باعث آنافیلاکسی شود.
تنها درمان آلرژی سویا هم خودداری از خوردن سویا است. از آنجایی که سویا در بسیاری از غذاها یافت می شود بنابراین، خواندن برچسب اطلاعات تغذیه ای آنها قبل از خرید اهمیت زیادی دارد.
8. ماهی
برخلاف آلرژی های دیگر که در کودکی شایع هستند، 40% از افراد مبتلا به آلرژی ماهی تا دوران بزرگسالی هیچ علایمی را تجربه نمی کنند.
آلرژی به ماهی می تواند باعث واکنش های جدی و بالقوه کشنده شود. علایم اصلی این آلرژی استفراغ و اسهال است، اما در موارد نادر ممکن است آنافیلاکسی هم اتفاق بیافتد.
گاهی اوقات آلرژی به ماهی با واکنش بدن به یک آلاینده در ماهی، مانند باکتری ها، ویروس ها یا سموم اشتباه گرفته می شود.
افراد مبتلا به آلرژی ماهی باید دستگاه تزریق خودکار اپی نفرین همراه خود داشته باشند تا در صورت خوردن تصادفی ماهی، از آن استفاده کنند.
جالب است بدانید که صدف و ماهی باله دار پروتئین های یکسانی ندارند، بنابراین افرادی که به صدف آلرژی دارند ممکن است به ماهی آلرژی نداشته باشند. همچنین بسیاری از افراد مبتلا به آلرژی ماهی به یک یا چند نوع ماهی آلرژی دارند.
9. کنجد
کنجد به عنوان نهمین آلرژن اصلی در دنیا شناخته می شود. تحقیقات نشان می دهند که آلرژی به کنجد ممکن است در حدود 17% از کودکانی که واکنش های آلرژیک با واسطه IgE به بادام زمینی و آجیل درختی دارند، وجود داشته باشد.
کنجد را می توان در طیف وسیعی از غذاها مانند غذاهای آسیایی، محصولات پخته شده و سس های مختلف یافت. در صورتی که به کنجد آلرژی دارید، بهتر است قبل از مصرف هر نوع غذا برچسب اطلاعات تغذیه ای آن را به خوبی بررسی کنید تا اطمینان حاصل کنید که کنجد در تهیه ی آن به کار نرفته باشد.
سایر مواد غذایی حساسیت زا
9 ماده ی خوراکی که معرفی کردیم رایج ترین مواد خوراکی آلرژی زا هستند. با این حال، تاکنون حدود 170 ماده ی غذایی شناسایی شده اند که احتمال واکنش های آلرژیک پس از مصرف آنها وجود دارد. برخی از این مواد خوراکی عبارتند از:
• دانه ی کتان
• دانه ی کنجد
• هلو
• موز
• آووکادو
• میوه ی کیوی
• میوه ی پشن فروت
• کرفس
• سیر
• دانه ی خردل
• تخم رازیانه
• بابونه
هر کدام از این مواد غذایی حساسیت زا هم می توانند باعث ایجاد مجموعه ای از علایم، از خارش خفیف لب ها و دهان گرفته تا آنافیلاکسی شوند.
آلرژی های غذایی چگونه تشخیص داده می شوند؟
متخصص مراقبت های بهداشتی پس از بررسی سابقه ی پزشکی و معاینه ی فیزیکی افراد، آزمایش های تشخیصی همانند آزمایش های زیر را تجویز خواهد کرد:
• تست خراش پوستی
• تست داخل جلدی پوست
• آزمایش خون
• تست پچ
• چالش های غذایی خوراکی
• رژیم غذایی حذفی
در صورت داشتن آلرژی غذایی، متخصص مراقبت های بهداشتی توصیه هایی را در جهت مدیریت آن به شما می کند و ممکن است شما را به یک متخصص تغذیه ارجاع دهد.
آلرژی های غذایی چگونه درمان می شوند؟
در حال حاضر هیچ درمان قطعی برای آلرژی های غذایی وجود ندارد. با این حال محققان همچنان در حال بررسی روش های جدید برای کمک به افراد در مدیریت آلرژی های غذایی هستند. چه آلرژی با واسطه ی IgE داشته باشید و چه آلرژی با واسطه ی غیر IgE داشته باشید، بهترین راه برای جلوگیری از واکنش آلرژیک، خودداری از مصرف هر گونه غذاهایی است که به آنها آلرژی دارید.
بسته به شدت آلرژی غذایی، هر کدام از داروهای زیر ممکن است توسط متخصص مراقبت های بهداشتی تجویز شود:
• دستگاه تزریق خودکار اپی نفرین برای کمک به رفع علایم آنافیلاکسی
• آنتی هیستامین ها برای کمک به کاهش علایم واکنش های آلرژیک خفیف تر
• کورتیکواستروئیدها برای کمک به کاهش تورم ناشی از واکنش های آلرژیک شدیدتر
اگرچه تحقیقات محدودی که در مورد درمان های خانگی آلرژی های غذایی انجام یافته است نشان می دهند که برخی از این درمان ها مانند پروبیوتیک ها، اسپری های بینی نمکی و مکمل های ویتامین C ممکن است به کنترل علایم آلرژی غذایی کمک کنند، اما نیاز به تحقیقات بیشتری وجود دارد.
سخن آخر درباره مواد غذایی حساسیت زا برای بچه ها
9 ماده ی خوراکی عامل 90 درصد آلرژی های غذایی هستند. آلرژی غذایی ناشی از سیستم ایمنی بدن است که به اشتباه برخی از پروتئین های موجود در غذا را مضر تشخیص می دهد. این کار می تواند باعث واکنش هایی شود که در برخی موارد تهدید کننده ی زندگی هستند. در صورتی که به وجود آلرژی غذایی مشکوک هستید، با پزشک خود در این مورد صحبت کنید.
