سندرم مرگ ناگهانی نوزاد که به اختصار SIDS نیز نامیده می شود، به مرگ ناگهانی کودکان زیر یک سال اطلاق می شود که معمولا در خواب اتفاق می افتد. گاهی سندرم مرگ ناگهانی کودک با عنوان مرگ گهواره نیز شناخته می شود، چرا که نوزادانی که دچار این نوع مرگ می شوند، معمولا در گهواره فوت می کنند.
اگرچه علت این سندرم ناشناخته است، اما به نظر می رسد که این نوع مرگ با نقص بخشی از مغز نوزاد که عمل تنفس و بیدار شدن از خواب را کنترل می کند، در ارتباط باشد.
محققان عواملی را که ممکن است نوزادان را در خطر بیشتری قرار دهد، پیدا کرده و اقداماتی را را شناسایی کرده اند که انجام این اقدامات کمک می کند تا کودکان از دچار شدن به این سندرم در امان نگه داشته شوند. شاید مهم ترین کاری که بتوان انجام داد این است که کودک را در موقع خواب به پشت خوابانید.
علل سندرم مرگ ناگهانی نوزاد
ترکیبی از عوامل فیزیکی و محیط خواب کودک می تواند خطر مرگ نوزاد بر اثر این سندرم را افزیش دهد. این عوامل در کودکان مختلف، متفاوت است.
عوامل فیزیکی
عوامل فیزیکی مرتبط با سندرم مرگ ناگهانی نوزاد عبارتند از:
نقص مغزی
برخی از نوزادان مشکلات مادرزادی دارند که احتمال مرگ آن ها را بر اثر این سندرم را افزایش می دهد. در بسیاری از این نوزادان، بخشی از مغز که عمل تنفس و بیدار شدن از خواب را کنترل می کند، به اندازه کافی کامل نشده و به درستی کار نمی کند.
وزن کم هنگام تولد
زایمان زودرس و چند قلو زایی، احتمال این که مغز کودک به طور کامل رشد نکرده باشد را افزایش می دهد. وقتی مغز کودک به صورت کامل رشد نکند، کنترل کمی بر روی فرایندهای خودکار مانند تنفس و ضربان قلب خواهد داشت.
عفونت تنفسی
بسیاری از نوزادان که بر اثر این سندرم می میرند، دچار سرما خوردگی و در نتیجه مشکلات تنفسی بوده اند.
عوامل مرتبط با محیط خواب
وسایل موجود در تختخواب کودک و طرز خوابیدن او می توانند در کنار مشکلات فیزیکی کودک، خطر سندرم مرگ ناگهانی نوزاد را افزایش دهد. برای مثال:
خوابیدن بر روی شکم یا خوابیدن به پهلو
کودکانی که به پشت می خوابند نسبت به کودکانی که بر روی شکم یا به پهلو می خوابند، راحت تر نفس می کشند. بنابراین باید کودک را همواره به پشت خوابانید.
خوابیدن بر روی سطح نرم
گذاشتن صورت بر روی سطح خیلی نرم و ضخیم، تشک بادی یا تشک آبی می تواند راه تنفس نوزاد را ببندد.
تخت خواب مشترک
در حالی که خوابیدن نوزاد در اتاق والدین، خطر سندرم مرگ ناگهانی نوزاد را کاهش می دهد، خوابیدن نوزاد در کنار والدین، خواهر، برادر یا حیوانات خانگی در یک تختخواب مشترک خطر دچارشدن به این سندرم را افزایش می دهد.
گرمای زیاد
گرم بودن زیاد در هنگام خواب، می تواند خطر این سندرم را در کودک افزایش دهد.
عوامل خطر سندرم مرگ ناگهانی نوزاد
اگرچه تمامی نوزادان ممکن است به سندرم مرگ ناگهانی نوزاد دچار شوند. محققان عواملی را که خطر ابتلا به این سندرم را در کودک افزایش می دهند، شناسایی کرده اند. این عوامل عبارتند از:
- جنسیت: احتمال مرگ پسران بر اثر سندرم مرگ ناگهانی نوزاد بیشتر است.
- سن: آسیب پذیری نوزادان در سنین دو ماهگی تا چهار ماهگی بیشتر است.
- نژاد: به دلایل نامعلومی، احتمال مرگ نوزادان بر اثر این سندرم در نژادهای غیر از سفید بیشتر است.
- سابقه ی خانوادگی: کودکانی که خواهر، برادر یا فرزند خاله، عمه، دایی یا عموی آن ها بر اثر سندرم مرگ ناگهانی نوزاد فوت کرده باشد، خطر این سندرم در آن ها بیشتر است.
- دود سیگار: خطر سندرم مرگ ناگهانی نوزاد در کودکانی که به همراه افراد سیگاری زندگی می کنند، بیشتر است.
- زایمان زودرس: زایمان زودرس و وزن کم در هنگام تولد، خطر این سندرم را در کودک افزایش می دهد.
عوامل خطر مرتبط با مادر
مادران می توانند بر احتمال ابتلای کودک خود به سندرم مرگ ناگهانی نوزاد تاثیرگذار باشند. در مواردی که سن مادر کمتر از 20 سال باشد، مادر سیگار، مواد مخدر یا الکل مصرف کند، یا مراقبت های قبل از زایمان را به درستی انجام ندهد، خطر ابتلای کودک به این سندرم افزایش می یابد.
روش های پیشگیری از سندرم مرگ ناگهانی در نوزادان
واقعیت این است که هیچ روش تضمین شده ای برای پیشگیری از این سندرم وجود ندارد، اما با رعایت موارد زیر می توانید به کودک خود کمک کنید تا خواب امن تری را داشته باشد.
کودک خود را به پشت بخوابانید
کودک را تا یک سالگی باید به پشت خواباند و از خواباندن او روی شکم یا به پهلو ها باید اجتناب کرد. این طرز خوابیدن در هنگامی که کودک بیدار است یا توانایی غلت خوردن بدون کمک را پیدا کرده است، ضرورتی ندارد.
هنگامی که وظیفه ی مراقبت از کودک بر عهده ی فرد دیگری است، برای مثال وقتی کودک را به پرستار می سپارید، حتما به او متذکر شوید که کودک را تحت هیچ شرایطی بر روی شکم نخواباند، حتی هنگامی که کودک بی قراری می کند، چون ممکن است از خطرات این نوع خواباندن مطلع نباشد.
تخت خواب کودک را تا جای ممکن عاری از وسایل اضافی نگه دارید
از یک تشک سفت برای تختخواب کودک استفاده کنید و از قرار دادن کودک بر روی تشک نرم و ضخیم، مانند پوست بره یا لحاف ضخیم که ممکن است صورت کودک کاملا در آن فرو رود، اجتناب کنید. از قرار دادن بالش، اسباب بازی های نرم یا حیوانات عروسکی در داخل تختخواب خودداری کنید، چرا که این وسایل ممکن است صورت کودک را بپوشانند و تنفس او را با مشکل مواجه سازند.
از گرم نگه داشتن بیش از حد کودک اجتناب کنید
برای گرم نگه داشتن کودک از کیسه ی خواب یا لباس های خواب دیگری که نیاز به پوشش اضافی ندارند، استفاده کنید. از پوشاندن سر کودک اجتناب کنید.
محل خواب کودک
بهترین حالت این است که کودک حداقل تا شش ماهگی و در صورت امکان تا یک سالگی، در اتاق والدین ولی در تختخواب یا گهواره ی خودش بخوابد.
تختخواب بزرگترها برای نوزاد امن نیست. این امکان وجود دارد که کودک در فضای خالی بین تشک و تخت یا فضای خالی بین تشک و دیوار گیر کند و دچار خفگی بشود. همچنین این احتمال نیز وجود دارد که والدین در زمان خواب روی کودک بیفتند و راه تنفسی او را مسدود ساخته و کودک دچار خفگی شود.
- تغذیه با شیر مادر: تغذیه با شیر مادر تا حداقل شش ماهگی، خطر سندرم مرگ ناگهانی نوزاد را کاهش می دهد.
- استفاده نکردن از وسایل نظارتی و سایر دستگاه هایی که ادعا می شود خطر سندرم مرگ ناگهانی نوزاد را کاهش می دهند: آکادمی طب اطفال آمریکا استفاده از این نوع تجهیزات را به خاطر مسائل ایمنی و بی تاثیر بودن آن ها، منع کرده است.
- استفاده از پستانک: مک زدن پستانک می تواند خطر این سندرم را کاهش دهد. دقت داشته باشید که پستانک نباید بند داشته باشد. اگر نوزاد از شیر مادر تغذیه می کند منتظر بمانید از هفته ی 3 تا 4 بعد از تولد به او پستانک بدهید.
اگر نوزاد مکیدن پستانک را دوست نداشته باشد، او را به این کار مجبور نکنید و مدتی بعد دوباره امتحان کنید. اگر در هنگام خواب، پستانک از دهان نوزاد افتاد، آن را دوباره در دهان کودک قرار ندهید.
- واکسینه کردن کودک: هیچ شواهدی وجود ندارد که واکسینه کردن روتین کودک، خطر سندرم مرگ ناگهانی نوزاد را افزایش می دهد، بلکه یافته ها حاکی از آن است که واکسینه کردن کودک، می تواند به جلوگیری از این سندرم کمک کند.
