زایمان زودرس به زایمانی گفته می شود که در آن، نوزاد سه هفته یا بیشتر از سه هفته قبل از تاریخ تخمینی زایمان، به دنیا می آید. به عبارت دیگر، زایمان زودرس، زایمانی است که که قبل از شروع هفته ی 37 بارداری اتفاق می افتد.
اغلب نوزادانی که طی زایمان زودرس به دنیا می آیند، مخصوصا نوزادانی که خیلی زود به دنیا می آیند، مشکلات پزشکی پیچیده ای دارند. معمولا، عوارض زایمان زودرس متفاوت است. اما هر چه نوزاد زودتر به دنیا بیاید، خطرات این عوارض بیشتر خواهد بود.
میزان نارسی نوزادانی که با زایمان زودرس به دنیا می آیند، متفاوت است. به طور کلی:
- اگر نوزاد بین هفته ی 34 تا پایان هفته ی 36 بارداری به دنیا بیاید، نارسی اندکی دارد.
- اگر نوزاد بین هفته ی 32 تا هفته ی 34 بارداری به دنیا بیاید، نارسی متوسط دارد.
- اگر نوزاد زودتر از هفته ی 32 بارداری به دنیا بیاید، نارسی شدید دارد.
- اگر نوزاد در هفته ی 25 بارداری یا قبل از آن به دنیا بیاید، نارسی بسیار شدید دارد.
در بیشتر زایمان های زودرس، نوزاد نارسی اندکی دارد.
علایم زایمان زودرس
کودکان نارس ممکن است علایم خفیف یا علایم شدیدی داشته باشند.
برخی از علایم نارس بودن نوزاد عبارتند از:
- نوزادان نارس معمولا جثه کوچکی دارند و سر آن ها بزرگ تر بوده و با بدن متناسب نیست.
- به علت کمبود منابع چربی، گردی صورت نوزادان نارس، کمتر از نوزادان رسیده است.
- بیشتر قسمت های بدن نوزاد نارس با موهای نرم و کرک مانند پوشیده می شود.
- به علت کمبود چربی ذخیره شده ی بدن، دمای بدن نوزاد نارس مخصوصا بی درنگ پس از تولد، کم است.
- نوزادان نارس دچار سختی در تنفس یا دِسترس تنفسی می شوند.
- این نوزادان دچار عدم رفلکس (عکس العمل غیر ارادی) برای شیر خوردن و عمل بلع شده و در نتیجه مشکلات تغذیه ای پیدا می کنند.
جدول های زیر اندازه ی متوسط برای وزن تولد، قد و دور سر نوزادان که در هفته های مختلف بارداری به دنیا آمده اند، به تفکیک هر جنسیت نشان می دهند.
|
اندازه ی متوسط وزن، قد و دور سر نوزادان پسر در هفته های مختلف بارداری |
|||
| سن بارداری | وزن | قد | دور سر |
| هفته ی 40 | 6/3 کیلوگرم | 51 سانتی متر | 35 سانتی متر |
| هفته ی 35 | 5/2 کیلوگرم | 46 سانتی متر | 32 سانتی متر |
| هفته ی 32 | 8/1 کیلوگرم | 42 سانتی متر | 5/29 سانتی متر |
| هفته ی 28 | 1/1 کیلوگرم | 5/36 سانتی متر | 26 سانتی متر |
| هفته ی 24 | 65/. کیلوگرم | 31 سانتی متر | 22 سانتی متر |
|
اندازه ی متوسط وزن، قد و دور سر نوزادان دختر در هفته های مختلف بارداری |
|||
| سن بارداری | وزن | قد | دور سر |
| هفته ی 40 | 4/3 کیلوگرم | 51 سانتی متر | 35 سانتی متر |
| هفته ی 35 | 4/2 کیلوگرم | 45 سانتی متر | 5/31 سانتی متر |
| هفته ی 32 | 7/1 کیلوگرم | 42 سانتی متر | 29 سانتی متر |
| هفته ی 28 | 1 کیلوگرم | 36 سانتی متر | 25 سانتی متر |
| هفته ی 24 | 60/. کیلوگرم | 32 سانتی متر | 21 سانتی متر |
مراقبت های ویژه
در صورتی که نوزاد به صورت نارس به دنیا بیاید، احتمالا نیاز خواهد داشت تا مدت زمان بیشتری را در بیمارستان و در بخش مراقبت های ویژه نوزادان نگهداری شود. پزشکان و یک تیم تخصصی در این بخش حضور خواهند داشت و شما می توانید هر سوالی داشتین از آن ها بپرسید.
کودک شما ممکن است برای خوردن شیر، نیاز به کمک بیشتری داشته باشد. تیم مراقبت پزشکی می توانند اطلاعاتی در مورد نیازهای کودک و چگونگی مراقبت از او، در اختیار شما قرار دهند.
عوامل خطرساز برای زایمان زودرس
اگرچه، علت دقیق زایمان زودس مشخص نیست، اما عوامل شناخته شده ای وجود دارند که می توانند منجر به زایمان زودرس شوند. این عوامل عبارتند از:
- داشتن سابقه ی زایمان زودرس
- بارداری دو قلویی، سه قلویی یا چند قلویی
- فاصله ی زمانی کم تر از شش ماه بین بارداری ها
- باروری از طریق لقاح مصنوعی
- مشکلات رحم، دهانه ی رحم یا جفت
- سیگار کشیدن یا مصرف مواد مخدر
- برخی از عفونت ها، به خصوص عفونت های مایع آمنیوتیک و دستگاه تناسلی
- برخی از بیماری های مزمن، مانند فشار خون بالا و دیابت
- داشتن کمبود وزن یا اضافه وزن قبل از بارداری
- داشتن شرایط پر استرس مانند مرگ عزیزان یا دعوای خانوادگی
- سابقه ی سقط جنین متعدد
- آسیب دیدگی فیزیکی
به دلایل ناشناخته ای، زنان سیاه پوست بیشتر از سایر نژادها در معرض زایمان زودرس قرار دارند. اما هر زنی از هر نژادی می تواند زایمان زودرس را تجربه کند. در واقع، بسیاری از زنانی که زایمان زودرس را تجربه می کنند، هیچ کدام از عوامل شناخته شده ای که در بالا به آن ها اشاره شد را ندارند.
عوارض جانبی زایمان زودرس
اگرچه همه ی نوزادان نارس دچار مشکل نمی شوند، اما تولد در زمان خیلی زودتر از موعد مقرر می تواند مشکلات سلامتی کوتاه مدت و در برخی موارد بلند مدتی را برای نوزادان به همراه داشته باشد. هر چه نوزاد زودتر به دنیا بیاید، خطر عوارض جانبی نیز بیشتر خواهد بود. وزن تولد نیز نقش زیادی در ایجاد این عوارض دارد.
برخی از مشکلات در همان زمان تولد بروز می کنند، اما برخی دیگر از مشکلات، خود را تا مدت ها نشان نمی دهند.
عوارض کوتاه مدت زایمان زودرس
عوارض زایمان زودرس در هفته های نخست پس از تولد کودک عبارتند از:
مشکلات تنفسی
همچنین نوزادان نارس ممکن است نوعی اختلال ریوی با نام دیسپلازی ریوی داشته باشند. علاوه بر این، برخی از نوزادان نارس ممکن است مکث طولانی مدتی در تنفس خود داشته باشند که با نام “توقف تنفس” یا “آپنه” شناخته می شود.
مشکلات قلبی
مشکلات مغزی
مشکل کنترل دما
هیپوترمی در یک نوزاد نارس می تواند منجر به مشکلات تنفسی و سطح قند خون پایین بشود.
مشکلات دستگاه گوارش
مشکلات خونی
زردی نوزاد حالتی است که در آن رنگ پوست و چشم ها به رنگ زرد تغییر می یابند و علت آن وجود بیش از حد بیلی رویین (ماده ی زرد رنگ) در خون از کبد یا سلول های خونی قرمز است. اگرچه زردی علت های مختلفی دارد اما در نوزادان نارس شایع تر است.
مشکلات متابولیسم (سوخت و ساز)
مشکلات مربوط به سیستم ایمنی
سیستم ایمنی در نوزادان نارس کامل نشده است. همین امر موجب می شود خطر ابتلا به عفونت در نوزاد نارس بیشتر باشد. عفونت در نوزاد نارس ممکن است خیلی سریع در جریان خون پخش شده و سبب ایجاد “سپسیس” (عفونت جریان خون) شود.
عوارض بلند مدت زایمان زودرس
زایمان زودرس، در طولانی مدت ممکن است منجر به عوارض زیر شود:
- فلج مغزی: فلج مغزی اختلال در حرکت، وضعیت ماهیچه ها یا طرز قرار گیری بدن است که می تواند بر اثر عفونت، جریان خون ناکافی یا آسیب مغزی نوزاد در اوایل دوران بارداری یا پس از تولد و در دوران جوانی و طفولیت کودک ایجاد شود.
- اختلال در یادگیری: احتمال زیادی وجود دارد که مراحل مختلف رشد کودکان نارس نسبت به بقیه کندتر پیش برود. نوزادان نارس ممکن است در دوران مدرسه، دچار ناتوانی در یادگیری شوند.
- مشکلات بینایی: نوزادان نارس ممکن است دچار رتینوپاتی (بیماری شبکیه چشم) شوند. در بیماری رتینوپاتی، رگ های خونی در لایه ی حساس به نور اعصاب در پشت چشم (شبکیه) متورم و بزرگتر از معمول می شوند. گاهی اوقات، این رگ های غیر طبیعی، به تدریج شبکیه را می سوزانند و از مکان خود خارج می سازند. به حالتی که شبکیه از پشت چشم بیرون بیاید، جدا شدن شبکیه گفته می شود و اگر تشخیص داده نشود، می تواند بینایی را کاهش داده و حتی منجر به نابینایی شود.
- مشکلات شنوایی: نوزادان نارس بیشتر در معرض مشکلات شنوایی هستند. پس از تولد و قبل از مرخص شدن از بیمارستان، باید بر روی همه ی نوزادان تست شنوایی انجام گیرد.
- مشکلات دندان پزشکی: نوزادانی نارسی که به شدت بیمار هستند، بیشتر در معرض مشکلات دندان پزشکی مانند تاخیر در درآوردن دندان، تغییر رنگ دندان و دندان های با شکل نا مناسب قرار دارند.
- مشکلات روانی و رفتاری: کودکانی که در زمان تولد نارس بوده اند، نسبت به کودکانی که در موعد مقرر به دنیا آمده اند، با احتمال بیشتری دچار مشکلات روانی و رفتاری و همچنین تاخیر در رشد خواهند شد.
- مشکلات مزمن در سلامتی: نوزادان نارس نسبت به نوزادان رسیده با احتمال بیشتری دچار مشکلات مزمن در سلامتی می شوند که برخی نیازمند مراقبت های بیمارستانی خواهند بود. احتمال عفونت، آسم و مشکلات تغذیه ای در نوزادان نارس بیشتر است. همچنین احتمال مرگ بر اثر سندرم مرگ ناگهانی نوزاد در این نوزادان بیشتر است.
جلوگیری از زایمان زودرس
اگرچه علت دقیق زایمان زودرس هنوز ناشناخته است، اما مواردی وجود دارد که با رعایت آن ها می توان خطر زایمان زودرس را کاهش داد.
این موارد عبارتند از:
مکمل پروژسترون
زنانی که سابقه ی زایمان زودرس یا طول دهانه ی رحم کوتاه یا هر دو مورد را دارند، می توانند با استفاده از مکمل پروژسترون، خطر زایمان زودرس را کاهش دهند.
سرکلاژ دهانه ی رحم
سرکلاژ دهانه ی رحم، یک روش جراحی است که در طول دوران بارداری در زنان با دهانه ی رحم کوتاه یا با سابقه ی کوتاه شدن دهانه ی رحم که منجر به زایمان زودرس می شود، انجام می گیرد.
در طول این جراحی، دهانه ی رحم با بخیه های محکمی دوخته می شود تا پشتیبانی بیشتری از رحم داشته باشد. این بخیه ها در زمان تولد نوزاد برداشته می شوند. معمولا پس از این عمل تا پایان دوران بارداری باید از فعالیت های شدید اجتناب شود.
منبع: www.mayoclinic.org
